Երեւանից դուրս ակադեմիական քաղաք ունենալու գաղափարի մասին լուրը հանրության շրջանում միանշանակ չընդունվեց: Շատերին մտահոգեց, իսկ ոմանց էլ շահարկումների առիթ տվեց վարչապետի այն հայտարարությունը, թե Երեւանի բուհերի շենքերի մեծ մասը կարող է վաճառվել, որից առաջացած գումարով էլ մայրաքաղաքից դուրս կառուցվելու է ակադեմիական քաղաքը:

Արմավիրի մարզում բնակիչների հետ հանդիպման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծել էր, որ երևանյան բուհերում շենքային պայմաններն արդեն չեն համապատասխանում 21-րդ դարի չափանիշներին: Իսկ նոր կառուցվող այդ քաղաքում կենտրոնացած կլինի մեր գիտական, դասախոսական պոտենցիալը, ու երեխաները բարեփոխված դպրոցից հնարավորություն կունենան գնալ բարեփոխված բուհական համակարգ:

Այսօր հիմնական քննարկումների առանցքային կետը դարձել են այն հարցերը, թե ո՞րն է ակադեմիական քաղաք ունենալու նպատակը, 21-րդ դարի չափանիշներին չհամապատասխանող բուհերի տեղափոխումը ինչպե՞ս կարող է ազդել կրթության բովանդակության վրա, ո՞ւմ պետք է վաճառվեն այդ շենքերը եւ ո՞ր բուհերն են կանգնած տեղափոխման հարցի առաջ: Այս եւ մյուս հարցերի վերաբերյալ ՀԺ-ն խոսել է Կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյանի հետ.

- Այս պահին ակադեմիական քաղաքի կառուցումը ընդամենը գաղափարի մակարդակում է: Սա բարձրագույն կրթության եւ գիտության զարգացմանն ուղղված առաջմղիչ եւ խթանող գաղափար է: Նպատակը բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների մի մասի Երևան քաղաքից ոչ շատ հեռու տեղափոխելով՝ ակադեմիական քաղաք ձևավորելն ու կառուցելն է, որն իր միջավայրով, քաղաքաշինությամբ կապահովի նոր բովանդակային բարձրագույն կրթության եւ գիտության համակարգ: Նպատակը բուհ ծախելը չէ. նպատակը ակադեմիական քաղաքի գաղափարն է, որը շատ առաջադեմ ու տարողունակ գաղափար է: Այդ ակադեմիական քաղաքում կլինի իրապես ակադեմիական, կրթական միջավայր. կլինեն  մեծ, ժամանակակից գրադարաններ, սպորտային համալիրներ, նորագույն տեխնոլոգիաներով լսարաններ, դասախոսների աշխատասենյակներ, զարգացած հանրակացարանային ենթակառուցվածքներ և այլն: Ներկա փուլում որեւէ կոնկրետ գործողություն եւ ժամկետ չկա. դեռ պետք է մանրակրկիտ ուսումնասիրվի դաշտը, ծրագիր կազմվի: Սա այն հարցը չէ, որ մեկ օրում անակնկալ որոշում կայացվի: Այս պահին գաղափարական մակարդակում քննարկվող հարց է, բայց նաեւ Կառավարության կողմից հաստատակամություն կա իրագործել այս գաղափարը՝ ինչպես, երբ, ավելի կոնկրետ թվային տեսքով այս պահին չեմ կարող ասել: Երբ հստակեցվի, կհայտարարվի եւ քննարկում կլինի:

- Իսկ ակադեմիական քաղաքի կառուցումը մայրաքաղաքի բեռնաթափման նպատակ հետապնդու՞մ է:

- Այնպես չէ, որ մայրաքաղաքը բուհերն են ծանրաբեռնում: Նպատակը դա չէ, բայց դա որպես հետեւանք կարող է լինել: Գերնպատակը հրաշալի պայմաններ ապահովելն է բուհական համակարգի գործունեության համար, որի հետեւանքով կարող է նաեւ մայրաքաղաքի բեռնաթափում լինել: Բայց գաղափարը միտված է ոչ թե բեռնաթափմանը, այլ ոլորտի համար հարմարավետ եւ ստեղծագործական միջավայր ապահովելուն: Դա շատ լուրջ եւ կարեւոր աշխատանք է, որը համբերատար մոտեցում եւ լուրջ ներդրումներ է պահանջում:

- Վարչապետի՝ բուհերը վաճառելու եւ դրանց գումարով նոր ակադեմիական քաղաք կառուցելու հայտարարությունը բազմաթիվ շահարկումների պատճառ դարձավ. շատերն ասում են, որ այն բիզնես նպատակ ունի, ի՞նչ կասեք այդ մասին:

- Վարչապետի ասածը շատ պարզ, անկեղծ միտք է եղել, գաղափարը բիզնես նպատակ չի հետապնդում. նման հարց բացարձակապես չի քննարկվել, չի քննարկվում ու կարծում եմ՝ չի քննարկվի: Շահարկումներն իհարկե լրիվ անհիմն են: Բացի դրանից՝ ակադեմիական քաղաք  հասկացությունը նոր հայտնագործություն չէ. նման բաներ աշխարհում կան. օրինակ՝ Ռուսատանի Դաշնությունում, եվրոպական եւ արեւմտյան զարգացած երկրներում բազմաթիվ առաջատար համալսարաններն այլեւս նման պայմաններ ստեղծել են իրենց համար: Եվ ես կարծում եմ՝ անընդհատ սեւեռվել այդ բուհերի վաճառքի մտքի վրա, ճիշտ չէ: Հավանաբար մարդկանց մոտ այդ միտքը առաջացել է՝ ունենալով անցյալի դառը փորձը. ինչպես, օրինակ, վաճառվեց ԵՊՀ հյուրերի տունը, որին, ի դեպ, ես անձնապես  դեմ եմ եղել եւ գիտական խորհրդում արտահայտվել եմ իմ կարծիքը: Երբ դա վաճառվեց, պատճառաբանվեց, որ իբրեւ թե ԵՊՀ-ն  հնարավորություն չունի դա վերանորոգելու, այնինչ   վերանորոգման հնարավորություն չունեցող բուհը տարեկան մոտ 120 միլիոն դրամ տալիս էր Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամին: Ուրեմն Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամին 120 միլիոն տալու հանրավորություն ունեին, իսկ այդ հրաշալի  կառույցը, որը շատ կարևոր էր ԵՊՀ-ի համար, վերանորոգելու հնարավորություն չունեի՞ն: Հյուրերի տունը մասնավորին տրվեց ինչ-որ անհասկանալի ձեւով, առանց քննարկման: Այ դա բիզնես վաճառք էր: Եթե դա նկատի ունեն ընդդիմախոսները, պետք է միաշանակ ասել, որ նման վտանգ որեւիցե մի բուհ չունի այսօր. չի կարող նման մոտեցում լինել եւ չի լինի:

- 21-րդ դարի չափանիշներին չհամապատասխանող բուհերի տեղափոխումը ինչպե՞ս կարող է ազդել կրթության բովանդակության վրա: Ըստ Ձեզ՝ որո՞նք են այդ չափանիշները:

- Այսօր գաղտնիք չէ, որ ունենք բուհեր, որտեղ պայմանները բացարձակ չեն համապատասխանում ժամանակակից բուհին անհրաժեշտ պայմաններին: Բազմաթիվ բուհեր այսօր, սկսած սանիտահարահիգիենիկ պայմաններից մինչեւ լսարանային պայամաններ, ունեն մի շարք խնդիրներ. չի համապատասխանում  տեխնիակական հագեցվածությունը , խախտված է ուսանող- մակերես համապատասխանությունը: Չկան մարզասրահներ, զբոսանքի տարածքներ, գրադարանային համալիր. գրադարանը չի  նշանակում գնալ և լոկ գիրք վերցնել, դա պետք է լինի միջավայր, որ ուսանողը կամ դասախոսը, գտնվելով  այդտեղ, իր ամբողջ օրը կարողանա հաճելի անցկացնել, լինի տրամադրող, ստեղծագործական միջավայր: Սրա մասին է խոսքը, եւ շատ ողջունելի է, որ Կառավարությունը հաստատակամ է տրամադրված այդ գործին: Ես միայն կարող եմ  հաջողություն մաղթել մեզ բոլորիս,  որպեսզի այս  գաղափարը գաղափարական դաշտից դառնա իրականություն:

- Քննադատողներից շատերը հայտարարում են, որ բուհերի մի մասը պատմամշակութային օբյետներ են եւ անթույլատրելի է դրանք վաճառքը: Առանձնացնում են, օրինակ, ԵՊՀ-ն, բժշկական եւ պոլիտեխնիկական համալսարանները: Այս բուհերի տեղափոխությունը ե՞ւս չի բացառվում:  

- Այս պահին չկա որեւիցե կոնկրետ բուհի տեղափոխման ծրագիր. վարչապետը հստակ ասաց, որ այդպիսի գաղափար կա: Գործող իշխանությունը նույն «Բարձրագույն կրթության եւ գիտության  մասին» օրենքով ԵՊՀ-ին տվեց հատուկ կարգավիճակ: Եվ որեւիցե մեկը չի պատրաստվում վաճառքի կամ աճուրդի հանել ԵՊՀ-ի շենքը:  Չի ասվել, որ բոլոր շենքերը կվաճառվեն, այլ նրանք միայն, որոնք նպատահակարմար չեն լինի գործել որպես բուհ կամ բուհի ինչ-որ մաս: Հավանաբար այդ շենքերն է նկատի ունեցել վարչապետը: Մի բան  հստակ է. բուհին որեւիցե մեկը դրսում չի թողնի: Կրկնում եմ ՝ ԵՊՀ հյուրերի տան դեպքը չի լինելու: Ես ուղղակի կարծում եմ, որ չպետք է լավի մեջ վատը փնտրել: Բնականաբար մշակութային արժեքները որեւիցե մեկը չի վաճառի, բայց պետք է նախ հասկանալ՝ ինչն է մշակութային արժեք ու ինչն է ոչ:

- Իսկ կա՞ որոշակի պատկերացում՝ մարդկային ռեսուրսների տեղափոխման հարցը ինչ ձեւաչով է կազմակերպվելու: Գուցե հատուկ տրանսպորտային միջոցնե՞ր լինեն:

- Երբ կառուցվի այդ քաղաքը, հարցերն ինքնաբերաբար կկարգավորվեն եւ որեւիցե խնդիր չի լինի: Ո"րն է խնդիրը. այսօր մարզերից եկող բազում առաջատար դասախոսներ ունենք, որոնք մայրաքաղաքի բուհ են ամեն օր գալիս ու գնում: Ի՞նչ է Երեւանի բուհերում միայն երեւանցինե՞րն են աշխատում և սովորում: Այսօր հանրակացարաանային մշակույթը չկա, որ ուսանողը կամ դասախոսը գա եւ ապրի այդ կամպուսում. գալիս են, վարձով են ապրում: Ուսանողական քաղաք ասածը ենթադրում է, որ պետք է լինեն նաեւ հանրակացարանային համալիրներ, սննդի կենտրոններ, այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է նպաստավոր միջավայրի ստեղծման համար:  Նույնիսկ շատ ավելի հարմարավետ է լինելու այդ քաղաքում, քան այսօր կա: Պետք է միայն ցանկանալ, որ այս գաղափարը դառնա իրականություն:

«Ռադիոլուրը» գրում է.

"Իրատեսակա՞ն է բուհերի շենքերը վաճառելով ակադեմիական քաղաք կառուցելու գաղափարը. այս հարցը քննարկման թեմա դարձրեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ Արմավիրի Արագած համայնքի բնակիչների հետ հանդիպմանը հայտարարելով, թե ուզում են բուհերի շենքերի գումարով Երևանից դուրս ակադեմիական քաղաք կառուցել: Փաշինյանն ասել էր նաև, թե երևանյան բուհերում շենքային պայմաններն արդեն չեն համապատասխանում 21-րդ դարի չափանիշներին:  

Երևանից դուրս գիտակրթական կենտրոններ կառուցելու գաղափարը նոր չէ։ Դեռ նախորդ դարի կեսերին է հնչել առաջարկ՝ Երևանին մերձակա մի տարածքում համալսարանական ավան կառուցելու և մայր  ԲՈւՀ-ն այնտեղ տեղափոխելու մասին: Եթե առաջարկը ընդունվեր ու կյանքի կոչվեր, ավանը կլիներ այսօրվա Ազգային ժողովի տարածքում: Գիտնականները բողոքում են, ու որոշվում է ԵՊՀ կենտրոնական մասնաշենքը կառուցել քաղաքի կենտրոնից քիչ հեռու` նախկին՝ Մռավյան, այսօր՝ Ալեք Մանուկյան փողոցում։

«Երևաննախագիծ» ՓԲԸ-ի տնօրեն, ճարտարապետ Սիրեկան Օհանյանը հիշում է համալսարանական ավանի կառուցման մեկ այլ, ավելի հին  նախագիծ: Դեռ Ալեքսանդր Թամանյանի նախագծով Տերյան փողոցի վերջին հատվածում Պոլիտեխնիկը և Գյուղատնտեսության ակադեմիան նախատեսվել են իբրև ուսանողական ավանի հատվածներ։ Այդ տարիներին սա դեռ քաղաքի կենտրոն չէր:

Հանրապետության մեծ բուհերը իրենց շրջակայքով՝ արդեն փոքրիկ ավաններ են. ճարտարապետ Սիրեկան Օհանյանը դժվարանում է պատկերացնել, թե ինչպես կարելի է դրանք տեղափոխել մեկ ուրիշ տեղ: Նկատում է՝ խոսքը, գուցե, կոնկրետ մասնագիտացված բուհերի միավորման և դրանց առավել արդյունավետ գործունեության մասին է, խոշոր բուհերը պետք է շրջանցվեն. 

«Դա չի կարող վերաբերել Համալսարանին, Բժշկականին, Պոլիտեխնիկին, Գյուղատնտեսականին։ Դրանք բոլորը ձևավորված են և՛ ճարտարապետական առումով, և՛ միջավայրի առումով, բոլորն էլ իրենց տեղում են։ Ես չեմ պատկերացնում՝ Համալսարանի փոխարեն ուրիշ ինչ կարող  է լինել։ Այդ շենքը նախագծել է շատ ճանաչված ճարտարապետ  Էդմոնդ Տիգրանյանը հենց Համալսարանի համար։ Դրանք պարզապես հարմարեցված շենքեր չեն։ Դրանք նախապես մտածված, տեխնոլոգիային համապատասխան նախագծված կառույցներ են, և մեծ մասը ճարտարապետական լուրջ արժեք ունի Երևանի համար»,-ասում է ճարտարապետը։

Ի տարբերություն «Երևաննախագծի» տնօրենի՝ կրթության փորձագետ Արմինե Դավթյանը վստահ է, որ խոսքը հենց Երևանի գլխավոր բուհերին էր վերաբերում, միայն  թե հուսուվ է, որ դա ընդամենը գաղափար է, որը, ուրիշ շատ գաղափարների նման, կյանքի չի կոչվի։

«Փորձում եմ մտաբերել երկիր, որը քանդած լինի իր բուհերը և տեղափոխած լինի, այդպիսի ոչ մի երկիր չեմ հիշում։ Դա կարող է գաղափար լինել, ինչ որ   մեկի գեղեցիկ ցանկությունը։ Բայց այս պահի դրությամբ Երևանից դուրս բերել, այլ վայրում ակադեմիական քաղաք ստեղծել, չեմ կարծում, որ առողջ ծրագիր է։ Թե՛ ֆինանսական առումով ենք գլոբալ խնդիրների առաջ կանգնելու, թե՛ ժողովրդի տեղաշարժը ապահովելու։ Երևան գալը շատ ավելի հեշտ է, քան Երևանի ամբողջ տարածքից, մարզերից մեկայլ տարածք տեղափոխվելը։ Արդյո՞ք մեր պետության համար այսօր դա հրատապ խնդիր է։ Գուցե գումարները, որ պետք է ներդրվեն այդ քաղաքը կառուցելու մեջ, ներդրվեն բուհերը արդիականացնելո՞ւ մեջ»,-նկատում է փորձագետը։

Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ և ԵՊՀ նախկին ռեկտոր Ռադիկ Մարտիրոսյանը հիշում է՝ գաղափարը նոր չէ, ու  առաջինը օրվա իշխանությունը չէ, որ խոսում է դրա մասին:

Ասում է. «Նախ այդ գաղափարը նոր չէ։ Այդ նույն գաղափարից նախորդ իշխանությունն արդեն  խոսել է։ Աշխարհում կան շատ երկրներ, որոնք իրենց կրթական, գիտական, ակադեմիական համակարգերը կազմակերպում են այդպես։ Բայց հիմնականում դրանք այն երկրներն են, որոնք թե՛ նյութապես, թե՛ ռեսուրսներով բավականաչափ հարուստ են»։

Ռադիկ Մարտիրոսյանը չի բացառում, որ քայլեր արվեն՝ գաղափարը իրականություն դարձնելու ուղղությամբ, բայց թերահավատ է, որ դրանք հաջողված արդյունքի կբերեն:

«Ենթադրենք ինչ-որ բուհի մի շենք վաճառել ենք, այդ բուհն ի՞նչ պետք է անի մինչև քաղաքը կառուցելը։ Այդ քաղաքը կառուցելու համար միջոցներ են պետք, որն այսօր պետությունը չունի»,-ասում է ԳԱԱ նախագահ Ռադիկ Մարտիրոսյանը։

Ակադեմիայի նախագահի դիտարկմամբ՝ ակադեմիական քաղաքի կառուցումը մեր երկրի այսօրվա հնարավորություններով՝ իրատեսական չէ: Նա խորհուրդ է տալիս նախ ուսումնասիրել աշխարհում նման քաղաքների կառուցման պատմությունը ու քայլ անելուց առաջ սթափ գնահատել մեր հնարավորությունները: