ԱՄՆ Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում ընթացող «Լեռնային Ղարաբաղի ապագան» խորագրով քննարկման բացման ժամանակ ԱՄՆ պետքարտուղարի՝ Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնական Ջեյմս Օ՛Բրայենը հայտարարել է, որ հակամարտությունը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում ԽՍՀՄ-ի և հետո նաև Ռուսաստանի ներգրավվածության ժառանգությունն է:
«Մենք գործ ունենք դարեր ի վեր կազմակերպված դերակատարության հետ, խոսքը հատկապես վերջին երեք տասնամյակի մասին է: ԼՂ-ից արմատախիլ արվեց 100 հազար մարդ: Նրանց հետ այնտեղից հեռացավ նաև մի հսկայական մշակութային ժառանգություն, առնվազն՝ ժամանակավորապես:
Մարդիկ պետք է հասանելիություն ունենան այդ տարածաշրջան, այնտեղ առկա ունեցվածքի, մշակույթի հանդեպ: Նաև պետք է երաշխավորվի, որ մարդիկ հավաստի տեղեկություններ ստանան վերադառնալու վերաբերյալ բոլոր հնարավորությունների մասին: Նրանք պետք է իմանան, որ կարող են վերադառնալ և ապրել ԼՂ-ում, եթե նման որոշում կայացնեն:
Ինձ համար ոգևորող էր, որ ՄԱԿ-ը և ԿԽՄԿ-ն զեկուցել են, որ անխոչընդոտ հասանելիություն ունեն դեպի ԼՂ, որպեսզի հաստատեն տեղում ստեղծված պայմանները: Մենք աշխատում ենք, որպեսզի վստահ լինենք, որ նրանք նաև կարողացել են հանդիպել Հայաստանում գտնվող փախստականների հետ, որպեսզի նրանց տրամադրվի հստակ և վստահելի տեղեկություն:
Առաջին հերթին մենք ցանկանում ենք, որ այդ մարդիկ ունենան կենսունակ որոշում կայացնելու հնարավորություն, ունենան տեղեկություն և իրավունքներ՝ ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու համար: Մենք սեպտեմբերին արդեն գումար հատկացրել ենք փախստականներին օգնելու համար, պետքարտուղարի հանձնարարությամբ ստեղծվել է աշխատանքային խումբ, որը հետաքննում է ստեղծված իրավիճակը, վերլուծում տարբեր աղբյուրներից ստացված տեղեկությունները: Երբ մեր զեկույցը պատրաստ լինի, մենք այն ներկայացնել ձեզ»,- ասել է պաշտոնյան:
Նա խոսել է նաև Հայաստանին տրամադրվող աջակցության մասին: Նշելով, որ նախորդ տարիներին Հայաստանի հետ աշխատելու փորձ ունեցել է՝ Օ՛Բրայենը հավելել է, որ տպավորված է Հայաստանի կառավարության պատրաստակամությամբ՝ կատարելու բարեփոխումներ և բարելավելու գործող տնտեսական, քաղաքական, էներգետիկ և անվտանգային հարաբերությունները:
«Կարծում եմ՝ մենք պետք է օգնենք Հայաստանի ժողովրդին այս դժվարին իրավիճակում: Այն որոշումները, որոնք Հայաստանում խիզախորեն կայացվում են, ի վիճակի կլինեն ժողովրդի համար ապագայում երաշխավորել անվտանգ, կայուն և բարգավաճ ապագա: Մենք ԵՄ-ի հետ աշխատում ենք՝ Հայաստանին առաջիկա ամիսների ընթացքում աջակցություն առաջարկելու ուղղությամբ: Վարչապետ Փաշինյանի հետ ուրբաթ օրվա իմ հանդիպման ընթացքում դա նույնպես քննարկվել է: Կարևոր է, որ մենք աջակցենք Հայաստանի ժողովրդին, կառավարությանը և նրանց կայացրած որոշումներին»,- ասել է պաշտոնյան:
Խոսելով խաղաղության համաձայնագրի մասին՝ նա նշել է, որ այնտեղ ևս աշխատանքներ են տարվում:
«Կողմերն արդեն մի քանի անգամ հանդիպել են, ԵՄ-ն նույնպես միջնորդական ջանքեր է իրականացնում: Այսօր էլ կողմերից մեկի հետ հանդիպում է լինելու: Առաջիկա երկու շաբաթը հույժ կարևոր է լինելու՝ ստուգելու համար կողմերի պատրաստակամությունը՝ բարի ցանկություն հայտնելուց անցնել՝ ԱՅՈ ասելուն: Բոլորս էլ գիտենք, որ բանակցություններում ամենադժվարը ԱՅՈ ստանալն է: Մենք դրան հասնելու համար լուրջ ջանքեր ենք գործադրում: Սեպտեմբերից սկսած՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների 13 այց է տեղի ունեցել դեպի Երևան և Բաքու, ինչպես նաև կողմերի միջև կայացած հանդիպումները: Մենք նաև սերտ համագործակցում ենք մեր թուրք գործընկերների հետ:
Մենք հստակ ասել ենք, որ սեպտեմբերի 19-ից հետո Ադրբեջանի հետ ոչինչ բնականոն չի շարունակվի, եթե մենք խաղաղության ճանապարհին առաջընթաց չտեսնենք: Այս ընթացքում մենք չեղարկել ենք մի քանի բարձր մակարդակի այց, դատապարտել ենք գործողությունները: Սակայն 907-րդ բանաձևի կիրառման արգելքի որոշումը կկայացվի առաջընթացը քննարկելուց հետո:
Մենք ասել ենք՝ ուժի որևէ կիրառում անընդունելի է: Ցանկացած միջանցք պետք է ստեղծվի միայն Հայաստանի համաձայնությամբ, ինչը կբերի տարանցման բումի՝ տարածաշրջանի երկրների և գլոբալ շուկաների համար, քանի որ հասանելիություն կապահովվի նշված ապրանքների հանդեպ:
