ՀԻՇԱՐԺԱՆ ՕՐԵՐ ԵՎ ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՏՈՆԵՐ

Միջազգային

• Շագասի հիվանդության համաշխարհային օրը (World Chagas Disease Day)

Առողջապահության համաշխարհային 72-րդ համաժողովում (Ժնև, Շվեյցարիա)Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) ապրիլի 14-ը պաշտոնապես հայտարարեց որպես Շագասի հիվանդության համաշխարհային օր: 
Շագասը կամ Ամերիկյան տրիպանոսոմոզը,նախակենդանիների միջոցով հարուցվող հիվանդություն է։ Սովորաբար փոխանցվում է միջատների, հատկապես տրիատոմային փայտոջիլների միջոցով։ Այս օրվա ներառումը համաշխարհային առողջության օրակարգում նպատակ ունի բարձրացնելու արևադարձային անտեսված հիվանդությունների խնդիրը:

• Հոլոտոպիկ շնչառության համաշխարհային օրը (Global Holotropic Breathwork Day)
• Փաստաբաններին երախտագիտություն հայտնելու օրը (International Be Kind To Lawyers Day)
• Հանկարծակի ծիծաղի (փռթկալու) միջազգային օրը (International Moment of Laughter Day)

Յուրաքանչյուր տարվա ապրիլի 14-ը Հանկարծակի ծիծաղի միջազգային օր է, օր ՝ մարդկանց հիշեցնելու, որ ամեն օր պետք է ծիծաղել: Բարձր ձայնով ծիծաղելը նույնքան կարևոր է, որքան շնչելը: Ծիծաղը թեթևացնում է սթրեսը, լավատեսություն է ներշնչում, մեծացնում է ինքնավստահությունը, թուլացնում է փոփոխությունների նկատմամբ դիմադրությունը և բարելավում է հարաբերությունները մարդկանց հետ:

Այլ տոներ

• ՆԿՈ այբուբենի օրը (N’Ko Alphabet Day)

N’Ko այբուբենը մշակվել է գվինեացի գրող Սոլոման Կանտը 1949 թվականին՝ որպես Արևմտյան Աֆրիկայի Մանդե լեզուների գրելու համակարգ: Աֆրիկացի գրողը համոզված էր, որ աֆրիկացիները համարվել են «մշակույթ չունեցող ժողովուրդ» և դժգոհ էր այդ համոզմունքից:

• Տակայամա Մացուրի (Takayama Matsuri) - Ճապոնիա

Տակայամա Մացուրի փառատոնը հայտնի է որպես Գարնանային փառատոն, համարվում է Ճապոնիայում անցկացվող երեք ամենագեղեցիկ փառատոններից մեկը: 

• Բենգալյան Նոր տարի (Bengali New Year) - Բանգլադեշ
• Անֆալի ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը (Anfal Genocide Memorial Day) - Իրաքյան Քրդստան
• Մայրենի լեզվի օրը (Վրաստան)

1978-ի ապրիլի 14-ին հարյուրավոր վրացիներ դուրս եկան Թբիլիսիի փողոցներ՝ ի նշան բողոքի Խորհրդային կայսրության կայացրած որոշման ՝ վրացական Սահմանադրությունից հանելու այն բառերը, որոնք վրացերենը երաշխավորում էին երկրի պաշտոնական լեզվի կարգավիճակը: Դա աննախադեպ իրադարձություն էր, երբ ռեժիմը նահանջեց և տեղի տվեց վրացիների պահանջներին: 1990 թվականից ի վեր, ապրիլի 14-ը նշվում է որպես «Վրացերենի օր»:

• Սև օր - Հարավային Կորեա

Ամեն տարի ապրիլի 14-ին Հարավային Կորեայում միայնակներն իրենց ցավերն են խեղդում սև արիշտայի ափսեում: Սև օրը ոչ պաշտոնական տոն է, որը կապված է Սուրբ Վալենտինի և Սպիտակ օրվա հետ, բայց ի տարբերություն դրանց, այն նշում են չամուսնացած և միայնակ մարդիկ: 

• Դիվեհի լեզվի օրը (Dhivehi Language Day) - Մալդիներ
• Երիտասարդության օրը (Youth Day) - Անգոլա
• Գրադարանավարի ազգային օրը (National Library Workers Day) - Հունգարիա
• Սուրճի ազգային օրը (National Coffee Day) - ԱՄՆ
• Դելֆինների ազգային օրը  (National Dolphin Day) - ԱՄՆ
• Պանամերիկյան օրը (Pan American Day) - Ամերիկա
• Մանկական մազաթափություն օրը (Children with Alopecia Day) - ԱՄՆ
• Հարավային հողերի տարեդարձը (Southland Anniversary Day) - Նոր Զելանդիա
• Ամերիկայի օրը (America Day) - Հոնդուրաս
• Այգեգործության ազգային օրը (National Gardening Day) - ԱՄՆ
• Նախկին ամուսնու ազգային օրը  (National Ex-Spouse Day) - ԱՄՆ

Տարբեր պատճառներով ամուսնությունները երբեմն չեն ստացվում: Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ում առաջին ամուսնությունների ամուսնալուծությունների մակարդակը 50 տոկոս է: Ոմանք կարծում են, որ ամուսնալուծությունից հետո իրենց ավելի լավ են զգում, քան ամուսնության ժամանակ:

• Պեկան ընկույզի ազգային օրը  (National Pecan Day) - ԱՄՆ
• Երկինք նայելու (Հայացք դեպի երկինք) ազգային օրը  (Look Up At The Sky Day) - ԱՄՆ

Երկնքին նայելու ազգային օրը կոչ է հիանալու գլխիվերևում գտնվող գեղեցկությամբ: Այս օրը բոլորն ակնկալում են լավ եղանակ՝ երկինքը հորիզոնից հորիզոն տեսնելու համար: Շատ բան կա տեսնելու, եթե թոթափվեք առօրյա հոգսերից, հանգստանալ և պարզապես նայել երկնքին:

• «Հնարավորինս ավելինին հասնելու» ազգային օրը  (National Reach as High as You Can Day) - ԱՄՆ

«Ավելինին հասնելու» ազգային օրը նշվում է ամեն տարի ապրիլի 14-ին: Միգուցե այս օրը նվիրված չէ ռեկորդներ սահմանելուն, բայց այն, անշուշտ, նվիրված է բարձրյալ երազանքներին: Այս օրը պարզապես օրացույցային հիշեցում է չմոռանալու երազանքների մասին՝ բարձրանալու ավելի վեր, որքան հնարավոր վեր և հնարավորինս ավելի մեծ ձեռքբերումների:

ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ԴԵՊՔԵՐ ԵՎ ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1992 - Տե­ղի ու­նե­ցավ ար­ցախ­յան ազա­տա­մար­տի նվիր­յալ, ԼՂՀ խորհր­դա­րա­նի առա­ջին նա­խա­գահ Ար­թուր Մկրտչ­յա­նի եղե­րա­կան մա­հը:
1991 - Վան Գոգի թանգարանից գողանում են 20 նկար՝ 500 միլիոն դոլար ընդհանուր արժողությամբ։
1991 - Երևանում հիմնվում է Հայաստանի ազգային պահպանողական կուսակցությունը:
1983 - Միացյալ Թագավորությունում վաճառքի են հանվում առաջին ռադիոհեռախոսները։
1978 - Վրացերենի կարգավիճակը փոխելու դեմ Թբիլիսիում տեղի են ունենում ցույցեր
1956 - Չարլզ Գինզբուրգը (Charles Ginsburg), Չարլզ Անդերսենը (Charles Andersen) և Ռեյ Դոլբին (Ray Dolby) ցուցադրեցին իրենց ստեղծած առաջին տեսամագնիտոֆոնը (3 օրինակից)։
1928 - Երևանում բացվեց ադրբեջանական պետական շրջիկ թատրոնը՝ «Ակամա բժիշկ» կատակերգությամբ։

• Թատրոնի ղեկավարն էր Մկրտիչ Ջանանը։

1927 - Շվեդիայի Գյոտեբորգ քաղաքում արտադրվում է առաջին Volvo ավտոմեքենան:
1920 - Ապրիլի 14-ին Դրոյի էքսպեդիցիոն զորագունդը մտնում է Շուշի:

• Հռչակվում է Ղարաբաղի հայկական կառավարչություն: Ազատագրվում է Արցախի մի մասը, հաստատվում հարաբերական անդորր: 1920-ի ապրիլի 25-ին Թաղավարդ գյուղում հրավիրված Ղարաբաղի հայության 9-րդ համագումարը որոշում է «հռչակել Լեռնային Ղարաբաղի միացումը Հայաստանի Հանրապետությանը՝ որպես նրա անբաժան մաս»:

1912 - Բրիտանական «Տիտանիկ» ուղևորային նավը ժամը 11։40-ին բախվում է սառցաբեկորին (խորտակվել է հաջորդ օրը)։
1909 - Ադանայում (Կիլիկիա) խոշոր բախում է տեղի ունենում մուսուլմանների և քրիստոնյաների միջև։

• 3 օր քաղաքի հայ բնակչությունը պաշտպանվում է մուսուլման խաժ­ա­մու­ժից։ Արդյունքում զոհվում են 500-600 մուսուլման և մոտ 700 հայ։

1865 - Վաշ­ինգ­տո­նի Ֆորդ թատ­րո­նում մա­հա­փորձ է կա­տար­վում ԱՄՆ 16-րդ նա­խա­գա­հի՝ Ա. Լին­քոլ­նի վրա (մահացել է հաջորդ օրը):
1864 - Առաջին խաղաղօվկիանոսյան պատերազմ (իսպ.՝ Primera Guerra del Pacífico), զինված բախում, որում Իսպանիան պատերազմում էր Չիլիի և Պերուի հետ, որոնց հետագայում միացան Բոլիվիան և Էկվադորը:

• Պատերազմը սկսվել է 1864 թ. ապրիլի 14-ին Իսպանական նավատորմի կողմից Չինչա կղզիների գրավումից հետո և վերջացել է 1883 թ. հունիսի 12-ի Լիմայի պայմանագրով, չնայած ռազմական գործողությունները ավարտվել էին 1866-ին:

1849 - Հունգարիան Լայոշ Կոշութի գլխավորությամբ անկախություն է ձեռք բերում Ավստրիայից:
ն.Ք. 193 – Սեպտիմիոս Սևերոսը հռչակվեց Հռոմեական կայսրության կայսր:

ԾՆՎԵԼ ԵՆ

1991 - Մարտին Մոնտոյա Տորալբո, իսպանացի ֆուտբոլիստ
1989 - Դաֆինա Զեքիրի, կոսովա-ալբանացի երգչուհի
1977 - Սառա Միշել Գելար, ամերիկացի դերասանուհի, պրոդյուսեր
1974 - Արա Մինասյան, շախմա­տիստ, գրոսմայստեր
1973 - Էդրիան Բրոուդի, ամերիկացի դերասան և պրոդյուսեր, «Օսկարի» և «Սեզարի» մրցանակակիր 

• Հայտնի է «Դաշնակահարը» ֆիլմից։

1953 - Էրիկ Ցան, հոնկոնգցի դերասան, պրոդյուսեր, ռեժիսոր, սցենարիստ
1945- Ռիչի Բլեքմոր (Ritchie Blackmore), անգլիացի կիթառահար և երգիչ, Deep Purple ռոք խմբի հիմնադիրներից 
1933 - Յուրի Հովհաննիսյան, միջուկային ֆիզիկայի գիտ­նա­կան 
1933 - Բորիս Ստրուգացկի, ռուս գրող (մ. 2012)
1925 - Ռոդ Սթայգեր (Rod Steiger), ամերիկացի դերասան
1915 - Նինա Հովսեփյան, հայ դերասանուհի
1914 - Համո Սահյան, հայբանաստեղծ 

Այնպես ես գալիս, այնպես գնում, 
Ով դու արարող և ավերիչ, 
Որ դժվար է մարդ գլխի ընկնում՝
Բերածդ ի՞նչ էր, տարածդ ի՞նչ: 
     
Գալիս ես որպես իրարանցում, 
Եվ անց ես կենում որպես երազ.
Կյանք իմ, դու ձրի ներկայացում, -
Բայց ինչքան թանկ ես նստում վրաս: 

1914 - Լուիջի Բրունելլա, իտալացի ֆուտբոլիստ
1912 - Ռոբեր Դուանո (Robert Doisneau), ֆրանսիացի ֆոտոնկարիչ, հումանիտար ֆոտոնկարչության վարպետ (մ. 1994)
1908 - Վիրջինիա Չերիլը, համր կինոյի ամերիկացի դերասանուհի
1889 - Առնոլդ Թոյնբի, անգլիացի պատմաբան և սոցիոլոգ
1882 - Նադեժդա Կարդյան, հայ երգչուհի, մանկավարժ
1879 - Վահրամ Գայֆեճյան, հայ գեղանկարիչ
1864 - Հովհաննես Հովհաննիսյան, բանաստեղծ
1860 - Լեո (Առա­քել Բա­բա­խան­յան), հայ նշանավոր պատմաբան (մ. 1932)
1695 - Պյերտո Գվարների (մ. 1762), իտալացի ջութակագործ վարպետ